Di trú là gì? Phân loại, nguyên nhân và xu hướng mới năm 2025

Trong thế giới ngày càng kết nối, di trú không chỉ là thay đổi nơi ở mà còn là lựa chọn môi trường sống, phúc lợi và giáo dục cho cả gia đình. Vậy di trú là gì, có những hình thức nào và ảnh hưởng như thế nào đến cá nhân và quốc gia tiếp nhận? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Định nghĩa di trú là gì?

Theo Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM), di trú được hiểu là “sự di chuyển của con người ra khỏi nơi cư trú thường xuyên của họ, vì nhiều lý do khác nhau, trong thời gian có thể ngắn hạn hoặc dài hạn.”

Trong khi đó, Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR) nhấn mạnh đến cả yếu tố tự nguyện và cưỡng bức trong khái niệm di trú, bao gồm các trường hợp buộc phải rời bỏ nơi ở do chiến tranh, bạo lực hoặc vi phạm nhân quyền.

Tóm lại, di trú là quá trình một cá nhân hoặc gia đình rời khỏi quốc gia nơi mình sinh ra hoặc đang sinh sống để đến cư trú hợp pháp tại một quốc gia khác, với mục đích có thể là tạm thời (như du học, lao động, công tác) hoặc lâu dài (định cư, nhập quốc tịch).

Dù thường bị nhầm lẫn nhưng di trú, di cư, nhập cư, xuất cư đều là những khái niệm khác nhau về mặt pháp lý và ngữ nghĩa. Cụ thể:

Phân loại các hình thức di trú phổ biến

Di trú có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, phản ánh đặc điểm pháp lý, thời gian cư trú và mục đích di chuyển. Dưới đây là ba cách phân loại phổ biến:

Theo thời hạn

Dựa trên khoảng thời gian lưu trú, di trú được chia thành hai nhóm chính, phản ánh mục đích và kế hoạch cư trú của từng cá nhân. Bao gồm:

• Di trú tạm thời: Là hình thức di chuyển có giới hạn về thời gian, thường phục vụ các mục đích như làm việc ngắn hạn, học tập, công tác hoặc du lịch. Sau thời gian quy định, người di trú phải quay trở về nơi cư trú ban đầu.
• Di trú vĩnh viễn: Là hình thức chuyển đến sinh sống lâu dài hoặc định cư tại nơi ở mới. Người di trú vĩnh viễn thường xin quyền cư trú dài hạn hoặc nhập quốc tịch tại quốc gia tiếp nhận.

Theo mục đích (theo diện)

Tùy theo lý do cư trú tại quốc gia khác, di trú được phân thành nhiều diện khác nhau như lao động, học tập, đầu tư hay đoàn tụ gia đình – mỗi diện sẽ có điều kiện và quy trình xét duyệt riêng. Cụ thể:

• Di trú lao động: Người di trú sang quốc gia khác để làm việc có thời hạn hoặc dài hạn theo hợp đồng, chương trình tuyển dụng hoặc thỏa thuận giữa hai chính phủ.
• Di trú du học: Người nước ngoài được cấp phép nhập cảnh và cư trú tạm thời để học tập tại các cơ sở giáo dục ở nước tiếp nhận.
• Di trú diện đầu tư – định cư: Cá nhân đầu tư một khoản tài chính nhất định vào quốc gia sở tại, qua đó xin quyền cư trú hoặc thẻ xanh dài hạn.
• Di trú diện đoàn tụ gia đình: Người thân (vợ/chồng, con cái, cha mẹ…) của công dân hoặc thường trú nhân được phép di cư để đoàn tụ gia đình.
• Di trú vì lý do nhân đạo (tị nạn): Những người buộc phải rời khỏi quốc gia của mình do chiến tranh, bạo lực, thiên tai hoặc bị bách hại, và tìm kiếm sự bảo vệ tại nước khác.

Theo tình trạng pháp lý

Xét về mặt pháp lý, người di trú được phân thành hai nhóm chính: hợp pháp và bất hợp pháp.

• Di trú hợp pháp: Là trường hợp người di trú được phép nhập cảnh, cư trú và sinh sống tại quốc gia tiếp nhận theo đúng quy định pháp luật.
• Di trú bất hợp pháp: Xảy ra khi người di trú nhập cảnh hoặc cư trú mà không có giấy tờ hợp lệ, vượt quá thời gian visa cho phép, hoặc vi phạm quy định di trú của quốc gia sở tại.

[Cập nhật] – Các thông tin luật di trú toàn cầu mới nhất

Nắm bắt kịp thời những thay đổi quan trọng trong chính sách và quy định về luật di trú toàn cầu có thể giúp cá nhân và doanh nghiệp chủ động hơn trong kế hoạch cư trú, làm việc và đầu tư.

1- Cấp, gia hạn và hủy visa

• Hoa Kỳ vừa mở rộng lệnh cấm cấp visa từ 19 quốc gia (12 cấm hoàn toàn, 7 cấm một phần), có hiệu lực từ 9/6/2025 với nhiều ngoại lệ như visa hiện hữu, thẻ xanh, thị thực tị nạn…
• USCIS cho phép kéo dài giấy phép làm việc (EAD) tối đa 540 ngày nếu đã nộp đơn trước 10/3/2024

2- Cư trú hợp pháp / bất hợp pháp & giải pháp trục xuất

• EO 14159 (20/1/2025) tăng cường “expedited removal” (trục xuất nhanh), áp phạt dân cư bất hợp pháp, tăng tuyển ICE/CBP, giảm trợ cấp cho di dân, mở rộng thỏa thuận 287(g).
• Laken Riley Act (29/1/2025): buộc DHS giam giữ người không có giấy tờ nếu bị buộc tội trộm cắp, bạo lực,… và cho phép các bang khởi kiện nếu bị ảnh hưởng từ việc chính phủ thả tự do.

3 – Nhập tịch và hủy tịch

• Chính phủ Mỹ dưới thời ông Trump công khai đẩy mạnh hủy quốc tịch (denaturalization) đối với công dân nhập tịch phạm tội nghiêm trọng (bạo lực, khủng bố, gian lận), qua các chỉ đạo của Bộ Tư pháp tháng 6/2025 .

4- Các diện di trú

• Lao động/Học tập:
• Visa làm việc (F, M, J) yêu cầu công khai mạng xã hội khi xét duyệt .
• Visa sinh viên bị thu hồi hàng loạt nếu tham gia hoạt động chính trị; đã có khoảng 2.000 visa bị hủy tính đến 15/5/2025 .
• Đầu tư: Đề xuất “Trump Gold Card” mới, thay thế EB‑5, yêu cầu đầu tư 5 triệu USD để được thường trú, có thể giảm thuế thu nhập toàn cầu.
• Tị nạn & đoàn tụ gia đình: Không có cập nhật toàn cầu nổi bật ngoài Mỹ (đưa vào tị nạn người da trắng Nam Phi)

Nhiều người đang thắc mắc sinh con ở Mỹ được quyền lợi gì? Thực tế, trẻ sinh ra tại Mỹ sẽ được tự động cấp quốc tịch Mỹ, hưởng đầy đủ quyền lợi về y tế, giáo dục và an sinh xã hội như mọi công dân Mỹ khác.

5 – Từ chối nhập cảnh & trục xuất

• Mỹ lập lệnh cấm nhập cảnh đối với công dân các quốc gia có hồ sơ an ninh/y tế yếu (12 quốc gia đình chỉ hoàn toàn) cùng 7 quốc gia hạn chế visa tạm thời .
• Các nước châu Âu (Ví dụ: EU) triển khai hệ thống Entry/Exit System (EES) và ETIAS vào tháng 10/2025 để kiểm soát xuất nhập cảnh và thu thập dữ liệu sinh trắc.
• Trục xuất chính trị: Mỹ đã hủy hàng loạt visa đối với sinh viên, học giả biểu tình thân Palestine hay chỉ trích chính sách, hơn 1.000 visa bị hủy – một phần chiến dịch “catch and revoke” gắn AI theo dõi mạng xã hội.

6- Các quốc gia khác

• Tây Ban Nha: Đến 30/9/2025, người nước ngoài có giấy phép cư trú hết hạn vẫn có thể tái nhập qua biên giới đường bộ hoặc biển nếu mang hồ sơ chứng minh hợp lệ .
• Vương quốc Anh: Theo đề xuất “Restoring Control”, tăng thời gian yêu cầu cư trú để nhập quốc tịch từ 5 lên 10 năm, nâng yêu cầu tiếng Anh, loại bỏ một số visa nhắm vào lao động thấp cấp và cấp phép nhập cư tạm thời hạn chế hơn

Hướng dẫn di trú từ A-Z

Để quá trình di trú diễn ra thuận lợi và đúng quy định, Anh Chị cần nắm rõ từng bước từ chuẩn bị hồ sơ, lựa chọn chương trình phù hợp cho đến các thủ tục pháp lý tại quốc gia tiếp nhận. Cụ thể chi tiết các bước như sau:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ di trú

• Xác định mục đích di trú (lao động, du học, đầu tư, đoàn tụ gia đình, tị nạn…)
• Thu thập giấy tờ cá nhân cơ bản: hộ chiếu, giấy khai sinh, giấy chứng minh nhân dân, ảnh thẻ…
• Giấy tờ chứng minh mục đích di trú: thư mời, hợp đồng lao động, giấy nhập học, giấy tờ chứng minh tài chính…
• Hồ sơ pháp lý liên quan: giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, lý lịch tư pháp, giấy tờ chứng minh nhân thân…
• Dịch thuật công chứng hồ sơ (nếu hồ sơ cần dùng tại nước ngoài)

Lưu ý: Yêu cầu chuẩn hóa và công chứng theo quy định từng quốc gia sẽ có sự khác nhau

Bước 2: Nộp hồ sơ và theo dõi tiến trình

• Chọn kênh nộp hồ sơ phù hợp: trực tiếp tại đại sứ quán, trung tâm tiếp nhận hồ sơ, hoặc nộp online
• Thanh toán lệ phí hồ sơ, visa theo quy định
• Theo dõi trạng thái hồ sơ qua hệ thống trực tuyến hoặc qua đại diện di trú
• Cập nhật bổ sung hồ sơ khi có yêu cầu từ cơ quan di trú

Bước 3: Phỏng vấn di trú (nếu có)

• Chuẩn bị câu trả lời cho các câu hỏi thường gặp: mục đích di trú, kế hoạch sinh sống, năng lực tài chính, mối quan hệ gia đình…
• Lưu ý phong thái tự tin, trung thực, đầy đủ thông tin
• Tìm hiểu văn hóa và quy trình phỏng vấn của quốc gia đích

Bước 4: Nhận kết quả và các bước tiếp theo

• Nhận visa hoặc giấy phép cư trú nếu hồ sơ được chấp thuận
• Kiểm tra kỹ các thông tin trên visa, giấy phép cư trú
• Lập kế hoạch nhập cảnh, chuẩn bị hành trang phù hợp
• Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của người di trú tại quốc gia đích
• Thủ tục gia hạn visa hoặc điều chỉnh tình trạng cư trú (nếu cần)

Xu hướng di trú toàn cầu 2024 – 2025

Giai đoạn 2024 – 2025 đang chứng kiến nhiều chuyển biến đáng chú ý, khi các quốc gia siết chặt kiểm soát biên giới nhưng đồng thời mở rộng chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao, nhà đầu tư và sinh viên quốc tế. Cụ thể:

Gia tăng số người di cư và di dời cưỡng bức

Tính đến cuối tháng 6 năm 2024, số người bị di dời cưỡng bức trên toàn cầu đã đạt mức kỷ lục 122,6 triệu người, tăng từ 117,3 triệu người vào cuối năm 2023:

• Có 43,7 triệu người tị nạn
• Khoảng 72,1 triệu người là người di dời nội địa

Tăng cường nhu cầu tái định cư

Nhu cầu tái định cư trên toàn cầu đang gia tăng đáng kể. Theo ước tính của Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR), khoảng 2,9 triệu người tị nạn sẽ cần được tái định cư vào năm 2025, đánh dấu mức cao nhất trong vòng một thập kỷ. Trong đó, khu vực châu Á – Thái Bình Dương tiếp tục dẫn đầu với hơn 776.500 người cần tìm nơi cư trú an toàn, phản ánh các cuộc khủng hoảng kéo dài tại Myanmar, Afghanistan và các vùng xung đột khác. Những con số này cho thấy di trú nhân đạo đang trở thành thách thức cấp bách trong bức tranh di cư toàn cầu hiện nay.

Di cư do biến đổi khí hậu và thiên tai

Biến đổi khí hậu và thiên tai đang ngày càng trở thành động lực chính thúc đẩy làn sóng di cư toàn cầu. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt, hạn hán không chỉ gây thiệt hại nặng nề về kinh tế – xã hội mà còn buộc hàng triệu người phải rời bỏ nơi cư trú. Riêng trong năm 2023, đã có 7,7 triệu người bị di dời nội địa do các thảm họa liên quan đến khí hậu – một con số đáng báo động, phản ánh rõ mối liên hệ giữa môi trường và di cư cưỡng bức trong thế kỷ 21.

Thách thức trong việc bảo vệ người di cư

Bảo vệ người di cư đang trở thành một thách thức lớn đối với nhiều quốc gia tiếp nhận, đặc biệt trong bối cảnh số lượng người di cư gia tăng nhanh chóng. Các hệ thống an sinh xã hội, y tế, giáo dục và nhà ở tại nhiều nước đang chịu áp lực quá tải, trong khi khung pháp lý bảo vệ quyền lợi người di cư vẫn còn nhiều khoảng trống. Việc cân bằng giữa an ninh biên giới, lợi ích quốc gia và nghĩa vụ nhân đạo đặt ra yêu cầu cấp thiết về hợp tác quốc tế và cải cách chính sách di trú toàn diện.

2 Câu hỏi thường gặp về di trú

1- Bộ di trú Úc là gì?

Bộ Di trú Úc (tên đầy đủ hiện nay là Department of Home Affairs – Bộ Nội vụ Úc) là cơ quan chính phủ liên bang chịu trách nhiệm quản lý di trú, quốc tịch, an ninh biên giới và các chính sách bảo vệ công dân.

2. Phân biệt sở di trú, cục di trú và điểm di trú?

Để tránh nhầm lẫn trong việc sử dụng các khái niệm liên quan đến cơ quan và địa điểm quản lý di trú, bảng dưới đây sẽ giúp phân biệt rõ sở di trú, cục di trú và điểm di trú dựa trên chức năng, phạm vi quản lý và ví dụ thực tế:

Tổng kết lại, di trú là hành động pháp lý nhằm chuyển sang và ổn định tại một quốc gia khác ngoài quốc tịch ban đầu, với mục đích dài hạn. Qua bài viết có thể giải đáp được thắc mắc thường thấy “Thường trú nhân Mỹ là gì?” Đó là những cá nhân được cấp thẻ xanh, cho phép họ có quyền cư trú vĩnh viễn tại Hoa Kỳ, hưởng các quyền lợi tương tự như công dân nhưng không có quyền bầu cử. Đây là một ví dụ điển hình về di trú vĩnh viễn, được nhiều người lựa chọn thông qua các diện đầu tư, đoàn tụ gia đình hoặc lao động.

Nếu Anh Chị đang quan tâm đến các chương trình định cư diện đầu tư – đặc biệt là định cư Mỹ diện EB5 sử dụng visa mỹ eb5, hãy liên hệ ngay với NVS – đơn vị tư vấn định cư uy tín hàng đầu tại Việt Nam. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẽ đồng hành cùng Anh/Chị từ bước chuẩn bị hồ sơ, lựa chọn dự án EB-5 phù hợp, đến khi nhận visa, thẻ xanh và ổn định cuộc sống tại Mỹ.