Tại Hoa Kỳ trợ cấp an sinh xã hội là quyền lợi căn bản cho người cao niên mà đồng hương Việt Namthường gọi nôm na là “tiền già.” Hàng tháng những ai hội đủ điều kiện sẽ nhận đều chi phiếu do sở An Sinh Xã Hội (Social Security Administration) trợ cấp một số tiền quy định cho đến khi qua đời.
Ðây là một trong số vài hình thức trợ giúp tài chánh của chính phủ đã giúp hàng triệu người có tuổi trên đất Mỹ trông cậy vào đó để sinh sống trong những ngày cuối đời. Thành phần thụ hưởng là mọi người đã từng làm việc và đóng thuế an sinh xã hội, và gồm cả người bị tàn phế cũng như người thuộc giới lợi tức thấp. Khi còn trẻ họ đã đóng góp rất nhiều năm trong đội ngũ làm việc rồi khi về già sẽ nhận lại tiền trợ giúp từ chính phủ mà thông thường được mệnh danh là “phúc lợi an sinh xã hội” (social security benefits).
Trở lại lịch sử lao động tại Hoa Kỳ, vào năm 1935 quốc hội thông qua “Ðạo Luật An Sinh Xã Hội” (Social Security Act) với mục đích tạo ra một mạng lưới bảo đảm an toàn tài chánh cho dân làm việc và gia đình của họ. Nguyên thủy đạo luật này có ý định cung cấp trợ giúp tài chánh cho những người đã từng đi làm nhưng khi có tuổi tác cao không còn đủ năng lực kiếm tiền nuôi thân. Về sau đạo luật này được phát triển và chấp nhận thêm những người bị tàn phế và thân nhân lệ thuộc của những người hưởng trợ cấp, kể cả cô phu, quả phụ, hay cô nhi của người hưởng trợ cấp an sinh xã hội khi chết đi. Do đó tùy từng hoàn cảnh, một cá nhân có thể hội điều kiện hưởng quyền lợi trợ cấp an sinh xã hội dù ở bất cứ tuổi nào không nhất thiết phải là người già.
Chương trình trợ giúp phúc lợi cho công chúng bắt đầu từ “Ðạo Luật An Sinh Xã Hội 1935” và các tu chính kế tiếp chính yếu được tài trợ bằng tiền thuế đánh trên tất cả “người làm việc” trong mọi giới – gọi chung là “công nhân viên” (worker). Chủ nhân cơ sở nơi làm việc tự động khấu trừ một phần tiền khi phát lương cho người làm và đóng phụ thêm một phần tương đương do tiền của cơ sở hay nghiệp vụ. Từ 1995 mọi người làm việc đều phải khấu trừ 7.65% trên lương đóng vào quỹ an sinh xã hội. Số tiền khấu trừ này gọi là FICA – chữ viết tắt của đạo luật “Federal Insurance Contributions Act” là luật cho phép trừ tiền thuế an sinh xã hội vào lương. Hơn thế, chủ nhân nghiệp vụ cũng phải đóng theo cùng một số tiền bằng với 7.65% lương chưa thuế đã trừ của người công nhân. Những người làm việc độc lập hay làm nghề tự do (self-employed) cũng bắt buộc phải tự nộp tiền thuế an sinh xã hội cùng một giá biểu như trên. Tóm lại người ấy phải đóng gồm tất cả 15.3% tiền thuế an sinh xã hội tính trên lợi tức đóng thuế (taxable income) kể như mình là cả chủ lẫn thợ, nhưng có lợi điểm được quyền khai 50% số tiền ấy vào chi phí điều hành nghiệp vụ do đó bớt đi được thuế lợi tức cá nhân. Trong tổng số tiền thuế an sinh xã hội phần lớn nhất dùng trả trợ cấp hưu trí và phần nhỏ hơn dùng trả trợ cấp tàn phế và trợ cấp y tế Medicare.
Trợ cấp an sinh xã hội do ba chương trình khác nhau. Ðể quý vị độc giả cao niên khỏi nhầm lẫn khi nộp đơn xin hưởng quyền lợi từng loại chúng tôi xin liệt kê các trợ cấp dưới luật an sinh xã hội như sau:
1. Chương trình RSDHI – chữ viết tắt của “Retirement Survivors, and Disability Health Insurance” tạm dịch là trợ cấp “Hưu Trí, Thân Nhân Sống Sót, và Bảo Hiểm Sức Khỏe Tàn Phế.” RSDHI là tên của chương trình trợ cấp của chính phủ liên bang giúp cho công nhân viên và người hồi hưu. Ngay trong chương trình RSDHI đã bao gồm ba loại trợ cấp hoàn toàn khác biệt để bao cho trợ cấp hưu bổng (retirement), trợ cấp tàn phế (disability), và trợ cấp y tế (Medicare).
2. Chương trình SSI – chữ viết tắt của “Supplemental Social Income” là một loại trợ cấp khác đặc biệt cho những người lợi tức quá thấp dưới tiêu chuẩn nghèo khó (poverty index) hay những người lâm vào hoàn cảnh đặc biệt và không hội đủ điều kiện nhận trợ cấp RSDHI, hoặc có trợ cấp nhưng vẫn thiếu thốn.
3. Chương Trình Medicaid – là loại bảo hiểm y tế đặc biệt cho người có lợi tức thấp và có con nhỏ hoặc không có trợ giúp y tế nào khác.
Chúng tôi sẽ lần lượt giải thích chi tiết của từng chương trình trợ cấp an sinh xã hội, trước hết là phúc lợi cho người hồi hưu. Như đã đề cập ở trên trong “Ðạo Luật An Sinh Xã Hội” chương trình RSDHI là ngành chính yếu nhất có trợ cấp RSI – chữ viết tắt của “Retirement and Survivors Insurance” tạm dịch là “hưu bổng và bảo hiểm cho thân nhân sống sót”- mà người Mỹ thường quen miệng gọi là trợ cấp “an sinh xã hội” đó chính là “tiền già” như đồng hương chúng ta thường nói tới.
RSI hàng tháng cấp phát chi phiếu trả tiền trợ cấp cho hàng triệu người Mỹ hồi hưu. Một cá nhân không hẳn chỉ sống bằng tiền này như lợi tức duy nhất, nhưng phụ thêm cho những khoản tiền khác của người ấy thí dụ như tiền hưu nơi làm việc cũ (pension), tiền bảo hiểm, tiền để dành ở ngân hàng hay tiền đầu tư từ trước. Tuy vậy đối với một số khác thì lại là lợi tức độc nhất để sống sót bởi vì họ không có nguồn tiền nào khác.
Một công nhân viên là người đi làm việc như nói ở trên, được trợ cấp RSI bao bọc khi về hưu là do tạo được tín chỉ (work credit) do công làm việc một thời gian nào đó trước khi về hưu mà thông thường một người cần có ít nhất 40 tín chỉ. Danh từ “việc làm được bao che” (“covered employment”) – nói nôm na là các loại việc làm được tính tín chỉ ăn trợ cấp RSI – có nghĩa gồm hầu hết các công ăn việc làm toàn phần hay một phần thời gian (full-or part time), dù tính lương tháng hay lương giờ, dù làm cho hãng xưởng hay nghề tự do, dù phục vụ trong các cơ quan của chính quyền liên bang, tiểu bang, địa phương kể cả quân đội và cảnh sát, dù làm việc cho các cơ quan bất vụ lợi của tư nhân hay các hoạt động tôn giáo hay bất cứ việc làm nào khác có khai thuế.
Tổng quát ra một cá nhân sẽ bắt đầu được hưởng phúc lợi RSI từ 65 tuổi trở lên (65+) tùy theo năm sinh; tuy nhiên mọi công nhân viên đều có quyền chọn ăn “hưu non” nếu muốn bắt đầu từ 62 tuổi. Mọi phúc lợi tính căn cứ theo một số tiền căn bản gọi “tiền bảo hiểm chính” (“primary insurance amount” – gọi tắt là PIA), đó là số tiền trợ cấp mà một công nhân viên sẽ nhận được nếu nghỉ hưu vào đúng năm 65+ theo năm sinh của người ấy. Số tiền trả trong chi phiếu hàng tháng thay đổi tùy theo mức lương đồng niên từng người trước đó kiếm nhiều hay kiếm ít. Người nào làm lương cao dĩ nhiên nhận chi phiếu có tiền nhiều hơn cho tới giới hạn tối đa theo luật định. Người nào muốn hưởng “hưu non” vào năm 62 tuổi thì sẽ được tiền tháng ít hơn vì tính giảm một số phần trăm của tiền căn bản PIA. Ðó là mức giảm vĩnh viễn mỗi năm khoảng 7% của PIA cho đến khi tới tuổi hưu chính (65+). Như vậy người nào đợi đến đúng tuổi hưu thì hàng tháng sẽ nhận được chi phiếu trợ cấp RSI nhiều tiền hơn. Ngoài ra hàng năm hệ thống an sinh xã hội cũng tự động điều chỉnh thêm cho người thụ hưởng được tăng tiền tháng theo đà vật giá leo thang ngoài thị trường.
Thân nhân trong gia đình được hưởng phúc lợi căn cứ theo người công nhân viên. Khi người ấy tạ thế thì người vợ hay chồng chính thức sẽ hưởng theo “phúc lợi hôn phối” (spousal benefits), thông thường bằng nửa số tiền PIA của người quá cố với điều kiện phải ít nhất 62 tuổi hoặc đang nuôi những đứa con đủ điều kiện hưởng “phúc lợi con cái” (child benefits) theo trương mục của người chết. Ngoài ra những căn bản khác cho thân nhân trong gia đình gồm có:
– Phúc lợi cho người hôn phối ly dị (spousal benefits for a divorced spouse) nếu vợ hay chồng cũ trước đây thành hôn với người quá cố trên 10 năm liên tục và hiện tại còn độc thân chưa tái hôn.
– Phúc lợi cho người góa vợ hay góa chồng (surviving widow or widower) – hưởng đầy đủ 100% tiền RSI của người quá cố – nếu người vợ hay chồng còn sống sót đạt được tuổi từ 65 trở lên.
– Thân nhân người quá cố được hưởng một lần tiền tử tuất – hiện tại là $225 – trong vòng hai năm sau ngày tạ thế.
– Phúc lợi cho con hay cháu của người quá cố (benefits for child or grand child) nếu còn sống lệ thuộc vào người vừa chết kể từ lúc người ấy bắt đầu hưởng tiền an sinh xã hội. Ngoài ra con và cháu xin hưởng phải độc thân và hội thêm điều kiện sau:
1. Tuổi từ 18 trở xuống.
2. Hoặc từ 19 tuổi trở xuống nếu còn đi học toàn thời gian tại trường tiểu học hay trung học.
3. Hoặc lớn hơn 18 tuổi nhưng bị tàn phế trước khi tới 22 tuổi.
Theo điều lệ chung khi một cá nhân vừa hội đủ điều kiện hưởng trợ cấp RSI phải tới sở an sinh xã hội tại địa phương nộp đơn xin thụ hưởng và nên xin ngay càng sớm càng tốt, nếu không sẽ có thể bị triệt tiêu (forfeit) mất quyền lợi đáng lẽ được hưởng.
NVS – Đầu tư quốc tế sưu tầm